Mynd a dod

Dilyn fy nhrwyn yn yr ardd ar droad y rhod.

Digwyddodd, darfu...
Rhai o'r blodau gwanwyn efo ogla' sydd wedi mynd tan y flwyddyn nesa eto:

Lelog fach. Syringa pubescens patula- ogla arbennig dan y lein ddillad!

Azalea felen- Rhododendron luteum -wedi'i chodi o goedwig leol. Llenwodd yr ardd efo arogl hyfryd tra parodd.

Banhadlen. Cytisus praecox, apricot gem. Llwyn bler a heglog, ond yn talu am ei le efo'i bersawr melys.

Rhosyn mynydd- yr unig flodau dwbl sydd acw, yn tyfu o ddarn wedi'i godi o ardd diweddar daid y Pobydd. Ogla cynnil. Rhaid i chi fynd i'w 'nol, ddaw o ddim atoch chi fel y lleill, ond hyfryd serch hynny.

Bob yn ail mae dail yn tyfu...
Yr uchod wedi gorffen, ond digon o bethau eraill i gymryd eu lle. Dyma rai o'r blodau fydd acw am yr wythnosau nesa'.

Clychau'r tylwth teg. Erinus alpinus -blodyn bach alpaidd sy'n hadu i bob man. Codi darn ohono o wal gyfagos dair blynedd yn ol, a channoedd yma bellach! Methu penderfynu os ydi ogla hwn yn ddymunol ta'n ddifrifol!

Coeden fe^l oren. Buddleia globosa- o doriad gan gyfaill. Un arall efo arogl sydd rhwng drwg a da; ond fel ei ch'neithar las, yn wych ar gyfer pryfaid.

Rhosyn siapan. Rosa rugosa. Wedi talu am hwn: peth prin! Ond gamp i chi gynnig enw blodyn efo ogla gwell na fo...

Rhoswydden -Eleagnus quicksilver. O doriad gan y gwas priodas! Miloedd o flodau bach, ac ogla i feddwi rhywun.

Wysg fy nhrwyn

meryswydden- medlar

Dwi'n falch o ddeud 'mod i wedi bod allan yn garddio, yn hytrach na sgwennu am arddio.
Mae'r ardd gefn acw wedi bod yn llawn o flodau efo ogla' da.

Mae'r rhoswydden wedi bod yn llawn o flodau eleni, a'r canghennau'n sigo dros y llwybr, gan ei gwneud yn amhosib mynd heibio heb fwynhau'r persawr arbennig. Mae'r blodau bach melyn di-sylw'n gwywo erbyn hyn, a dwi'n gobeithio gweld ffrywthau'n datblygu eleni. Mae'r blodau'n sicr wedi cael sylw gan wenyn ar ddyddiau braf eleni.

Un arall sydd wedi gorffen bellach ydi Buddleia globosa, ei blodau yn beli bach oren rhyfedd, yn denu pryfed a finna yn ol a 'mlaen i'w mwynhau. Mi rois i'r llwyn yma mewn pot mwy y llynedd ac ar ol pedair blynedd o ddiffyg maeth a lle, wedi blodeu eleni am y tro cyntaf ers imi gael toriad gan ffrind. Dwi'n cicio fy hun rwan am beidio tynnu llun, ond mi orffenodd y blodau dros nos, megis seren wib.



Mae'r rhosyn Siapan (Rosa rugosa) yn llawn blodau ar hyn o bryd, a dyma'r ogla sy'n teithio bellaf dwi'n meddwl. Mae dau neu dri rhosyn mewn dwr yn y gegin yn llenwi'r 'stafell efo oglau hyfryd.





Dwi wedi bod yn gweithio'n reit galed yn y rhandir. Roedd yn hen bryd!
Mi fues i'n hir iawn cyn rhoi cychwyn iawn arni yno eleni, ac mi dalais i'r pris am beidio chwynnu trwy'r gaeaf. Diolch i gyfraniad y Fechan, fy mhrif arddwr cynorthwyol, mae siap golew yno o'r diwedd, ac erbyn hyn mae'r ffa i gyd yn y ddaear, er yn hwyr.

'O chwi o ychydig ffydd'! Dipyn o arbrawf oedd plannu'r marchysgall -globe artichoke, i weld be ddaw o blanhigyn Mediteranaidd ar ochr mynydd glawog! Dyma'r blaguryn cyntaf. Gawn ni weld os bydd yn aeddfedu digon i'w fwyta....

Ychydig iawn o luniau eraill dwi wedi'u tynnu felly dwi'n cynnwys rhai isod o erddi Plas Tanybwlch, lle fues i'n crwydro rhwng dau gyfarfod yn ddiweddar, gan gynnwys y llun cyntaf ar ddechrau'r mwydro yma (blodyn meryswydd, neu afal agored -medlar).

Hefyd un o dir Benthros Isa' (Penrhos Isaf) ger y Ganllwyd, tyddyn sy'n cael ei reoli ar egwyddorion paramaeth, neu permaculture. Y gymdeithas randiroedd oedd wedi trefnu ymweliad ac mi ymunais a nhw i gael dysgu mwy am ddulliau cynaliadwy o dyfu bwyd. Mi gawsom ni deirawr hynod ddifyr yno, yng nghwmni gwybodus y perchennog, Chris Dixon, dyn sy'n gweld gwerth mewn diwylliant a iaith, yn ogystal a chadwraeth a hunangynhaliaeth. Roedd y sgwrsio mor ddifyr, fel na dynnais ond tri llun ac roedd dau o'r rheiny yn rai uffernol o sal!

Worcesterberry ydi hwn; croesiad rhwng gwsberan a chyrains duon. Mae'r llwyn yn tyfu mewn coedwig, ac yn cynhyrchu cnwd dda bob blwyddyn. Roedd y lle yn llawn i'r ymylon o syniadau gwych a dwi am fynd yn ol os caf. Mae mwy o wybodaeth ar wefan Chris.

Mae darn difyr o raglen radio Dewi Llwyd bob wythnos lle mae o'n gofyn i westai be' hoffen nhw gael fel anrheg penblwydd delfrydol?  Fy ateb i fyddai diwrnod ychwanegol mewn wythnos...

Gwreiddyn bach gan hwn-a-hon...

Efallai ei bod yn amlwg bellach fy mod i'n gwneud fy ngorau glas i gadw gardd heb wario gormod arni! Dwi'n garddio yn ôl yr egwyddor fod y rhelyw o blanhigion yma ‘am eu lles yn fwy na’u llun’, ond yn wahanol i’r ‘Border Bach’ yng ngherdd Crwys, byswn i ddim yn galw'r ardd acw yn 'Eden fach'. Yn sicr yn wahanol i fam y bardd, mae hanner yr hyn dwi'n blannu yn methu!

Llus mawr

Mae’r llus mawr (blueberries) yn dechrau magu lliw rŵan, felly bydd angen eu gwarchod efo rhwyd eto. Doedd y llwyni yma ddim yn gwneud yn dda yng ngardd Nain a Taid, felly mi ddaethon nhw yma i fyw. A dweud y gwir, mi gymrodd ddwy/dair blynedd iddyn nhw ddechrau talu am eu lle. Dwi wedi bod yn rhoi nodwyddau coed conwydd ar wyneb eu gwely, i gynyddu asidedd y pridd, ac mae hynny’n eu plesio. Wrth gwrs, mae’n amhosib curo’r llus gwyllt sy’n tyfu ar y llethrau sy’n amgylchynu Stiniog, ond peidiwch â gofyn lle mae’r cnydau gorau i’w cael; mae hynny’n gyfrinach deuluol!

Mae’r coed mafon sydd yma wedi dod o ardd cyfaill, pan oedd hwnnw’n clirio darn ar gyfer llysiau.

 

Aeron hefinwydden -Amelanchier

Codi’r hefinwydden o goedwig (yn y gwaith), lle mae’n lledaenu o had wnes i, a’i drawsblannu yma. 

Ar ôl blodeuo’n addawol, dim ond llond dwrn o ffrwyth sydd ar hwn hefyd, fel y coed ffrwyth y soniais amdanynt ar yr 22ain. Dwi wedi son sut ddaeth y rhoswydden  yma eisoes. Ddaru ddim un o’r blodau gnapio’n ffrwyth damia nhw –dwi’n cymryd fod y tywydd wedi rhwystro’r peillio.

To'r cwt coed tân ydi hwn, a phopeth arno wedi dod un ai o doriadau gan bobl eraill a mannau eraill yn yr ardd, fel mefus Alpaidd a sedums amrywiol, neu o had blodau gwyllt. 

Mae o’n fwy o do brown yn hytrach na tho gwyrdd, ond denu pryfetach ydi’r prif bwrpas, yn hytrach nag edrych yn ddel. Graean ydi’r prif ddeunydd ar y to, mwy na phridd, ac mae ‘na lympiau mawr o bren yno hefyd i bydru a chynnig cilfachau i greaduriaid.

Mae mefus yn tyfu yn yr hen jwg dŵr yn y cefndir, a phot mesur glaw sydd wrth ei ymyl; mae hwnna wedi bod yn brysur eleni!

 

Y peth pwysica’ sydd ar gael am ddim yma ydi compost. Mae gen i ddau dwmpath- un yn doriadau o’r ardd, a’r llall ar gyfer y deiliach a rhedyn coch fyddai’n hel bob hydref. 

Ar ôl tynnu’r llun yma mi dynnais y dail oddi ar y canghennau afal oeddwn wedi’u torri ddoe. Efallai mai dim ond llond llwy bwdin o ddeilbridd a ddaw o lond bwced o ddail ymhen y flwyddyn, ond mae'n fy nghadw i oddi ar y stryd tydi.

Yn y byd garddio mae ‘nialwch un person yn werthfawr i rywun arall bob tro.

Arian byw

Tua deuddeg mlynedd yn ôl, mi ges i doriad oddi ar lwyn rhoswydden (oleander, neu Eleagnus ‘quicksilver’) gan ffrind, a fyth ers hynny dwi wedi camdrin y llwyn druan, gan ei symud o le i le, cyn ei phlannu yn ei lleoliad presennol bedair blynedd yn ôl. Syrpreis mawr y flwyddyn ydi ei bod hi’n ffynnu o’r diwedd ac erbyn dechrau Mehefin roedd yn llawn o flodau mân, melyn, am y tro cyntaf erioed. Mae’r blodau bychain yma’n llenwi’r aer efo oglau hyfryd (wel, pan 'di ddim yn piso bwrw beth bynnag!). 

Trwy gyd-ddigwyddiad, dwi wedi prynu llyfr ‘A taste of the unexpected’, gan Mark Diacono, yn gynharach eleni. Prif neges y llyfr ydi bod bywyd yn rhy fyr i dyfu bwydydd cyffredin. Mae o’n annog y darllenwyr i dyfu amrywiaeth o blanhigion diarth, ac un o’r rheiny ydi’r hyn mae o’n alw’n ‘autumn olive’, sef llwyni Eleagnus. Mae’r aeron cochion sy’n dilyn y blodau yn llawn o fitaminau mae’n debyg.

Cawn weld os wnan nhw ddatblygu ac aeddfedu yma yn y mynyddoedd. 

Mae’r aeron ar yr hefinwydden (Amelanchier), a gyfeiriais atynt fis yn ol, yn dod yn eu blaenau’n dda. Dyma edrych ymlaen at haf ffrwythlon.

Dan ddylanwad llyfr Diacono prynais i'r Oca y soniais amdano ddeufis yn ôl hefyd, ac maen nhw'n barod i'w priddo -fel tatws- rŵan.






 Dwi hefyd wedi prynu dau blanhigyn y mae o'n eu galw blue honeysuckle. Mae angen dau wahanol fath er mwyn peillio'n llwyddianus medda fo. Gwyddfid Siberia (Lonicera kamtchatka) a gwyddfid glas (L.caerulea) ges i. Efo cefndir yn Siberia siawns na fydden nhw'n gwneud yn iawn yn oerfel Stiniog, efo'r blodau yn medru tyfu pan mae'n 7 gradd o dan y rhewbwynt! Trwy gymryd toriadau yn syth, dwi wedi cynyddu'r nifer i bedwar planhigyn, ac yn edrych ymlaen i gael ffrwythau glas cynnar y flwyddyn nesa.