Torri coed a chrwydro

Dwi wedi bod yn hel coed tân, fan hyn-fan draw trwy'r gaeaf, ond heb gael y tywydd na'r awydd i wneud llawer mwy na thaflu'r canghennau dros y gwrych i'r ardd gefn. Ond roedd pnawn heddiw'n braf felly allan a fi i lifio.

Llun prin o'r garddwr swil

Roedd hi'n weddol oer erbyn i'r haul suddo tu ôl i'r Moelwynion, ond dwi wedi torri cefn y gwaith, ac yn edrych ymlaen -trist, dwi'n gwbod- i fynd ati i'w hollti a'u tasu, yn barod ar gyfer y gaeaf nesa! Bu'r gwaith bron a thorri 'nghefn innau hefyd: finna heb wneud llawer o waith efo'r lli' gadwyn ers misoedd, a'r bonion yn dew a thrwm. Taw a swnian Wilias, mi wnaiff les ar ôl yr holl stwffio dros y Dolig.

Onnen ydi dipyn golew ohoyn nhw, ac mae hwnnw'n goedyn sy'n llosgi'n dda pan mae o'n wlyb, ond yn cynhyrchu mwy o wres a llai o leithder yn y simdda ar ôl sychu.

Roedd yn braf cael cwmni'r Arlunydd. Mi fuodd hi'n cario a chlirio, a thynnu lluniau. Does yr un o'r ddau ohono' ni'n cofio pryd fuodd hi'n helpu yn yr ardd ddwytha! Mae hi ynghanol cyfres o gyfweliadau prifysgol ar hyn o bryd, a chymysgedd o gyffro, balchder, a phryder wrth iddi hi baratoi i adael y nyth eleni.

O'r diwedd, dwi wedi rhoi blwch nythu newydd ar ochr y cwt, ar gyfer y titws. Roedd y llall wedi bygwth disgyn yn dipiau ers tro.

Mi ges i gwmni'r Pry' Llyfr ddoe, ac roedd hynny'n braf iawn hefyd. Mae hi'n dathlu penblwydd yr wythnos hon ac wedi gofyn am gael beic. Ar ôl codi'r beic o Landudno, mi fuo ni'n beicio ar Lon Las Ogwen, ar ôl i'r gwyntoedd cryfion ein dychryn i ffwrdd o'r arfordir.

Mae'r Fechan wedi bod wrth ei bodd efo'r ychydig eira gawsom ni. Gyrrwyd hi adra o'r ysgol ddydd Iau ac mi fuodd hi'n hel mopins (gair yn Stiniog, a Meirionnydd am beli eira) yn barod i'w taflu ata' i! Mae hi wedi mopio hefyd efo'r rhew yn y bwcedi.

Cymaint dwi'n trysori cwmni'r genod, mi gafodd y Pobydd a finnau ddianc wythnos yn ôl i Gaeredin, am dridiau di-blant. Teithio trwy eira trwchus Yr Alban a'n traed i fyny ar y trên, a chael hoe haeddianol a hwyl garw yn cymowta a chrwydro o siop goffi i dafarn, o amgueddfa i sesiwn werin, ac o fwyty i glwb jazz! Dilyn ein trwynau a gwneud fel y mynnon.

Ymysg y pethau wnaeth y trip yn gofiadwy oedd bwyty llysieuol David Bann (does 'run ohono ni'n llysieuwyr, ond roedd hwn yn brofiad gwych); cwrw porter Black Isle; grisiau Y Scotsman; y planhigion ucheldir ar do estyniad newydd yr Amgueddfa Genedlaethol; a'r arddangosfa am hanes Yr Alban tu mewn.

O rwy'n mynd yn ol i Flaenau Ffestiniog

grawnwin Ile de Re

Waeth lle aiff rhywun ar wyliau, mae'n braf cael dod adra tydi. Y Moelwynion a phaned ydi'r pethau cynta' ar fy meddwl wrth gyrraedd copa'r A470 ar y Crimea.

Gwyliau heb gar oedd hwn i fod, ond diolch i amserlenni hurt bost First North Western/Virgin/Railtrack/neu bwy bynnag sy'n taflu rhifau yn yr awyr a'u trefnu nhw ar daflen, doedd hynny ddim yn hawdd.

Er inni deithio pellter o tua 750 milltir i'r pwynt pella', mae gen' i ofn mae'r cymal cyntaf un; ein tren NI,  rheilffordd Dyffryn Conwy, o Flaenau Ffestiniog i Gyffordd Llandudno, oedd y drwg.

Mae tren Stinog yn cyrraedd Jyncsiyn chwe munud AR OL i dren Llundain adael! Bler. Diflas. Anfaddeuol a deud y gwir. Doedd cicio sodlau am ddwy awr yn aros am y tren nesa', mor fuan yn y siwrna ddim yn dderbyniol, felly rhaid oedd mynd a'r car i'r Jyncsiyn, a thaid y plant yn dilyn ar y tren (tocyn pensiynwr am ddim: handi!) er mwyn mynd a'r car adra.

Heblaw am hynny, roedd pob trefniant yn hwylus iawn. Roedden ni wedi cyrraedd y gwesty yn Paris yn fuan ar ol chwech o'r gloch. Lle braf ar lan camlas La Villette, a lle poblogaidd am adloniant fin nos.

Cyffordd Llandudno 0940 - 1238 Euston. Virgin.  
>   Tiwb i St. Pancras
>   St. Pancras 1431 - 1747 Gare du Nord, Paris. Eurostar. (Dwy awr a chwarter o daith; troi'r cloc).

< Teithio ar Afon Seine ar y Batobus, -fel eistedd mewn ty gwydr chwilboeth heb chwa o awyr iach.

> Canolfan Pompidou






Ar ol diwrnod/ddau yn chwilio am botel ddwr ratach na 4 ewro, symud ymlaen i'r arfordir:

 Paris Montparnasse 1209 - 1525 La Rochelle. SNCF TGV.  
> Bws dros y bont i ynys Ile de Re (tri chwarter awr). 
> Ar droed i lan y mor (tua 2km, chwarter awr).




Mwynhau wythnos yn fanno, yn diogi a chwarae ar y traeth a chrwydro ar feics; y math na fydden ni eisiau i neb ein gweld ni arnyn nhw adra!


Ynys fechan ydi Ile de Re, ond am yr awyr... dwi ddim yn cofio sylwi ar awyr mor anferthol ers talwm. Y tirlun yn hollol wastad a'r awyr las, glir yn ymestyn i bob cyfeiriad. Hyfryd.



 Teithio'n ol wedyn syth trwadd i Lundain am ychydig ddyddiau dinesig eto.

La Rochelle 0921 - 1253 Montparnasse. 
>   Metro i Gare du Nord.
>  Paris Gare du Nord 1613 - 1739 Llundain.

Y Fechan ar ochr orllewinol y byd, a finna yn y dwyrain. Sefyll bob ochr i'r meridian yn Greenwich sy'n fan cychwyn i fesur pellter ac amser pob lleoliad rownd y ddaear.

Dridiau wedyn: mynd yn ol i Flaenau Ffestiniog. Canu can y Tebot Piws bob hyn a hyn, gan greu embaras i'r plant -fel sy'n ddyletswydd i bob tad cydwybodol!

Euston 1610 - 1858 Cyffordd Llandudno. 
> Adra mewn car, diolch i'r taid arall. 
> Ac yn syth at y teciall!

Roedd y Pobydd a fi wedi treulio mis yn teithio gorllewin Ewrop ar drenau ugain mlynedd a mwy yn ol, ac roedden ni eisiau rhannu rhywfaint o'r profiad efo'r plant. Am nifer o resymau rydan ni wedi dewis peidio hedfan ers blynyddoedd, ac er y byddai'n rhatach mynd ar awyren o Fanceinion i La Rochelle, roedd y tren yn ffordd hwylus a braf o deithio a gweld y wlad (a hefyd caniatau cyfnodau ym Mharis a Llundain bob pen). Mae trenau Ffrainc cymaint gwell na threnau Cymru a Phrydain. Cyflymach; distawach; glanach; mwy cyffyrddus o lawer. Mae hyd yn oed y coffi ar y tren yn arbennig yno! Dwi'n falch inni fynd ar yr antur. Mi gawson ni wyliau cofiadwy iawn.
Wnawn ni o eto? Na, go brin. Dim fel teulu o bump beth bynnag. Gwyliau adra fydd hi'r flwyddyn nesa, a bydd y ddwy hynaf yn gadael y nyth ac eisiau  teithio efo'u ffrindiau yn y blynyddoedd nesa efallai.

Doedden ni ddim yn gwybod am y ddamwain erchyll a fu ar dren yn Galicia nes inni gyrraedd adra, ac mae'n siwr mai da o beth oedd hynny.

Fyddwn i'n annog pawb arall i fynd ar y tren? Yn bendant. Allez!

Beic i bawb o bobol y byd

Efo ras feics enwoca'r byd -y Tour de Ffrainc- yn ei hanterth ar hyn o bryd, mae'r gamp yn mynd o nerth i nerth ym Mro Ffestiniog hefyd, a thrwy Gymru am wn i.

Ers eu sefydlu, mae llwybrau beicio lawr-allt Antur Stiniog ar y Cribau wedi bod yn llwyddiant ysgubol.

Parc neidio a chanolfan feicio Antur Stiniog

 Mae’r llwybrau arbenigol yma eisoes wedi cael cryn ganmoliaeth yn y cylchgronau beicio ac ar y we, gydag enwau mawr y gamp yn uchel eu clod o'r safle hefyd, ac mae’n sicr o ddenu cystadlaethau pwysig yn y dyfodol.

Er mwyn gwthio'r cwch i'r dwr, mae’r ŵyl DH-Ffest ymlaen y penwythnos nesa' (13-14eg Gorffennaf), gyda chystadlaethau lawr-allt a her safle neidio, a'r ganolfan feicio a’r caffi newydd ar safle Llechwedd wedi agor y mis hwn, gan gyflogi mwy o bobl leol. Mae bandiau yn nhafarnau'r Blaenau dros y penwythnos hefyd.

Syniad, breuddwyd, a champ criw lleol- Antur Stiniog- ydi'r cynlluniau cyffrous yma. Gwaith ac ymdrech staff a gwirfoddolwyr lleol, sy'n cynnal eu cyfarfodydd a'u gwaith papur yn Gymraeg, a'r amcan o sicrhau bod yr iaith Gymraeg yn flaenllaw, ac yn ffynnu yn sgil datblygiadau lleol. Y nod mwy cyffredinol, fel rhan o gynllun Canolfan Rhagoriaeth Eryri ydi annog Cymry Cymraeg i fanteisio ar gyfleon hyfforddi a gwaith yn y diwydiant awyr agored, a thrawsnewid y sefyllfa draddodiadol o dim ond bobl ddiarth yn arwain yn y maes.

Tydi beicio cystadleuol ddim yn beth diarth i Fro ‘Stiniog, gydag o leiaf dau o’r trigolion yn cystadlu yn y dauddegau. “Beic i bawb o bobol y byd” oedd galwad Wil Jôs Penny yn ôl y llyfrau gwerthfawr ‘Stiniog’, gan Ernest Jones, a ‘Cymeriadau Stiniog’ (gol: G.V. Jones, ac o'r llyfr hwnnw ddaeth y llun). Mi fuodd o’n cystadlu trwy Brydain ac yn Ffrainc, ac fel y gwelwch yn y llun, mae o (efo’i gyfaill John Jôs Ffish) wedi ennill gwobrau yn y gamp. Byddai’n braf cael gwybod lle mae’r tlysau rŵan, a chael mwy o wybodaeth am y cystadlu. Mae’r beic yn y llun yn edrych fel beic velodrome, hynny ydi rasio trac hirgrwn: un gêr sydd arno a dim brêc! 

Hanner canrif a mwy yn ddiweddarach, roedd cymalau mynyddig y Milk Race (a elwir bellach yn Tour of Prydain) yn ymweld yn aml â’r Migneint, ac mae’n saff o ddychwelyd i’n elltydd ni yn y dyfodol.

Yn y byd beicio ffordd, mae dau ddigwyddiad pwysig wedi bod eleni eisoes yn fy milltir sgwâr. Her flynyddol Ffestiniog 360: taith o 60 milltir trwy Eryri yn cychwyn a gorffen yn y Blaenau, er mwyn codi arian ar gyfer Tŷ Gobaith. Wedyn, ganol Mehefin, daeth cannoedd o feicwyr trwy’r Fro ar ddau gylch hiraf Etape Eryri, her feicio newydd a phoblogaidd iawn. Roedd yr Etape Canol, fel y’i gelwid yn dod trwy ganol y Blaenau a thros y Crimea, fel rhan o daith 76 milltir. Roedd yr Etape Mawr yn dilyn yr un llwybr a’r Canol hyd at gopa’r Allt Goch, ond wedyn yn troi am Gwm Cynfal, Cwm Prysor a’r Migneint, ac yn 103 milltir o hyd!

Dydd Sadwrn d'wytha (6ed Gorff) roedd cystadleuaeth gyntaf 'brenin y mynydd' Bro Ffestiniog, ar yr un diwrnod a chymal mynyddig cyntaf y Tour de Ffrainc, sef 'Alp Stwlan', dan ofal beicwyr profiadol lleol. Bron i 900 troedfedd o ddringo caled dros filltir a hanner, o Ddolrhedyn at yr argae uchaf. Efo gwobrau ar gyfer y cyflymaf mewn tair adran: dan 18, oedolion, a dros 40, gobeithir y daw’n achlysur rheolaidd. Dim ond naw munud a 41 eiliad gymrodd Dan Evans i gyrraedd pen y ddringfa! Anhygoel.

Roeddwn i'n rhy llwfr i gymryd rhan; mond yno i dynnu llun oeddwn i!

 

Roedd Wil Jôs Penny yn beicio yn wythdeg oed, felly does dim esgus i mi beidio ymarfer at Alpe Stwlan; efallai erbyn 2020 gallaf wneud y daith mewn llai na hanner awr! 

[Mae hwn yn ddarn wnes i'n wreiddiol ar gyfer papur bro Cylch Stiniog, Llafar Bro.]

Alpe d'Stwlan

Wedi tywallt y glaw heddiw, a chael cyfle i ddal i fyny efo 'chydig o DIY (o, hwre!). 
Ddoe ar y llaw arall (Sadwrn) yn ddiwrnod anhygoel o braf. 

Ar ôl bod am dro, a 'nôl neges o'r stryd fawr, roedd y genod yn barod i setlo yn y tŷ efo siocled poeth erbyn tua tri o'r gloch, ond roedd yr awyr mor las roeddwn yn benderfynol o fanteisio ar bob munud o'r tywydd braf, er gwaetha'r oerfel. Byddwn i'n fodlon ffeirio haf cynnes, gwlyb, am ddyddiau caled, oer, clir, unrhyw bryd. Naw wfft i dyfu tomatos; mae rhywun yn teimlo'n fyw pan mae'r awyr yn las...

Felly mi es am sbin sydyn ar y beic, a hynny am y tro cynta ers wythnosau os ydw i'n onest (wedi bod yn defnyddio'r tywydd gwael i gyfiawnhau diogi; twt lol..)

Y camgymeriad wnes i oedd mynd amdani yn hytrach na dewis taith hamddenol!

Dyna sut ffeindis i fy hun yn gorwedd ar wastad fy nghefn ar allt Stwlan, ar ôl i 'nghoesa a'n 'sgyfaint fynnu fy mod i'n dod odd'ar y beic am funud i ddal 'y ngwynt! Roedd yr allt o 'mlaen yn dal i godi, a chic mwy serth yn y pen draw yn ddigon i dorri nghalon! Mi edrychais yn sydyn o nghwpas i wneud yn siwr nad oedd neb yn fy ngweld yn rhoi'r gorau iddi -dyna sy'n bwysig i'r ego yn'de: fod neb wedi eich gweld yn baglu!

 

Roedd yr haul wedi suddo tu ôl i'r Moelwyn Bach erbyn hynny (chwarter wedi pedwar, a'r tymheredd wedi plymio. Gallwn weld fod Stiniog yn dal yn yr haul yn y pellter, felly mi drois yn ôl a gwibio i lawr yr allt, yn igam-ogamu i osgoi'r cachu defaid. 

Anelu i gyrraedd yn uwch cyn nogio y tro nesa, a thri chynnig i Gymro i gyrraedd yr argae heb orfod stopio. Pathetig braidd i gymharu efo campau dringo beicwyr eraill, ond mi ddaw, efo dyfal donc. Gobeithio!

Mi ges i gyfle i dynnu ambell i lun sydyn efo'r ffôn, ond tydi'r safon ddim yn arbennig o dda. 

Mae'r gynta yn edrych i lawr hanner isaf inclên y Wrysgan (y mae ffordd Stwlan wedi torri trwyddo). Dwi wedi son dipyn am hwn yn y ddau neu dri post ddwytha. Llyn Tanygrisiau sydd yn y llun ac argae isaf y pwerdy trydan-dŵr, lle fu'r Fechan yn beicio dair wythnos yn ôl. Argae Stwlan ydi llyn uchaf y pwerdy.

Mae allt graddol o'r ffordd fawr at Lyn Tanygrisiau, ond mae'r dringo caled yn dechrau ar y tro sydd yn y llun yma.

Mae'r ail lun yn edrych i fyny hanner ucha'r inclên, at y twll trwy'r graig i'r chwarel.

Oddi ar wefan Calon Eryri ydw i wedi 'benthyg' y llun ola'. Mae o'n dangos troeadau pen ucha'r ffordd. Rhywbeth i edrych ymlaen ato y tro nesa....

Baneri a beics

Dydd Glyndwr hapus i chi! Neu yr orig sy'n weddill ohono beth bynnag.

Mae wedi bod yn ddiwrnod difrifol yma, ac heb wella trwy'r dydd. felly does gen i ddim byd i'w adrodd o'r ardd na'r rhandir!
Typical! Mi fues ar antur am ddeuddydd, ac felly'n gobeithio cael diwrnod sych heddiw er mwyn dal i fyny, ond doedd yna'r un ffordd oeddwn am fynd allan i chwynnu yn y dilyw.
Un o'r pethau dwi isio'u gwneud cyn marw ydi (trio) beicio i fyny un o ddringfeydd enwog y Tour de Ffrainc, ond fel sawl peth arall mae'r freuddwyd gwrach yna ar y silff rhag ofn y bydd angen miloedd o bunnau arna'i i yrru'r genod 'ma i'r coleg..
Mi welis i gymal ola'r Tour fel mae'n digwydd bod ar y Champs Elysees ym Mharis ym 1992. Asiffeta: ugain mlynedd yn ol... mama mia! Dwi'n deud "gweld", ond mi fuon ni'n sefyll mewn torf enfawr, dair rhes i mewn o ymyl y ffordd, am dair awr, dim ond i weld haid o feicwyr yn gwibio heibio mewn tair eiliad!

Ta waeth, o'n i'n teithio i Ddinas Powys dydd Gwener, ac roedd o'n gyfle da i wylio'r Tour of Prydain ar y Bannau. Wrth gyrraedd am hanner dydd -dwy awr cyn oedd y ras i fod i gyrraedd- roedden ni'n gobeithio medru parcio gyferbyn a'r Storey Arms i weld y llinell 'King of the Mountains', ond roedd fanno'n llawn o bobl ers naw y bore yn ol y son, felly roedd yn rhaid bodloni ar safle tua hanner ffordd i fyny'r allt i aros am y Cymro Luke Rowe, a thim Gwlad y Basg, efo panad a phicnic.

Doedd gan ddringwyr Euskaltel Euskadi fawr o ddiddordeb cystadlu'r diwrnod hwnnw am ryw reswm, ond roedd o'n brofiad gwych 'run fath, yn fy atgoffa o wylio'r 'Milk Race' ar y Migneint efo Dad pan oedden ni'n blant.








Brenin y mynydd Kristian House yn arwain ar y Bannau. Yn y diwedd, ail yng nghystadleuaeth y dringwyr oedd Pablo Urtasun o Euskadi.






Beth bynnag, does gan hyn i gyd ddim byd i'w wneud efo tyfu bwyd, felly mi roi'r gorau i fwydro am rwan, a'ch gadael efo llun o rywbeth soniais amdano ddiwedd Gorffennaf. Dim ond unwaith bob dwy neu dair blynedd fyddai'n mentro i Ikea, felly dwi'n edrych ymlaen i fwynhau'r rhain eto.
Mi sonia'i am ail ddiwrnod yr antur y tro nesa fydd y plant yn gadael i mi fynd ar y cyfrifiadur!

diod a jam llus coch

Adnewyddu

Mae'r gwaith ar ail-ddylunio'r stryd fawr yn Stiniog yn dod yn ei flaen yn dda, efo nodweddion trawiadol iawn fel colofnau llechi ac ati.

Gallwch ddilyn hynt y gwaith ar dudalen Gweplyfr, neu ar wefan y siambr fasnach.

Ymysg y dwsinau o ddywediadau lleol a dyfyniadau o gerddi a chaneuon sydd wedi naddu yng ngherrig y palmentydd mae hwn:

Rhwng yr ail-ddatblygu, a'r cynllun llwybrau beicio, sydd eisoes wedi cael canmoliaeth uchel, mae'n gyfnod cyffrous iawn yma yn Stiniog. Mae'r hen dref wedi cael mwy na'i siar o ddirywiad dros y tri degawd d'wytha, ac yn haeddu ychydig o newyddion da.

Twyllwr wyf innau...

…Pwy sydd nad yw, wrth hel ei damaid a rhygnu byw?

'Does gen’ i fawr o ddiddordeb mewn barddoniaeth deud gwir -mae’n anodd ei dal hi ymhobman tydi- ond weithiau mae ambell linell yn gafael, ac yn aros efo rhywun. Mae’r cwpled uchod o gerdd 'Celwydd', T.H.Parry-Williams, wedi troi yn fy mhen ers blynyddoedd, ac efallai wedi cyfrannu at gadw ‘nhraed ar y ddaear, wrth fyw a gweithio; pwy a ŵyr.

Dwi'n teimlo 'mod i heb wneud uffar o ddim byd heddiw! Roedd hi'n bwrw eto trwy'r bore, a phan gododd hi'n brafiach ar ôl cinio, doedd gen i ddim llawer o fynadd gwneud llawer mwy na 'chydig o hau yn y tŷ gwydr.

Mi benderfynis i fynd am sbin ar y beic i’r diawl, er mwyn chwythu’r llwch sydd wedi hel trwy’r gaeaf oddi ar y beic a finna. Mae pum milltir sydyn yn gwneud byd o les i hwyliau rhywun. Cyn dod adra' mi es i heibio’r rhandir, ond ddim ond i weld faint o ddŵr oedd yno ar ôl yr holl law!

A finne wedi bod adra o ‘ngwaith trwy’r wythnos, roeddwn i wedi gosod her i mi fy hun i roi rhywbeth ar y blog bob dydd, ond ychydig iawn fedra’ i sgwennu am arddio a bwyd heddiw.

Dwi'n twyllo braidd efo'r llun yma hefyd. Pobwyd y dorth gnau Ffrengig hon ddydd Sul d'wytha. 

Tynnwyd llun y dorth gan y Fechan.


Llun arall o'r ardd gefn i orffen:

Pabi Cymreig. Meconopsis cambrica. Roedd un o'r rhain wedi blodeuo yma ym mis Rhagfyr hefyd!