Torri coed

Mae rhywbeth bach yn poeni pawb...

Deud gwir, mae rhywbeth wedi bod yn fy mhoeni ers pum mlynedd: coeden hardd ym mhen pella'r ardd gefn. Wel, tafliad malwen o'r ardd yn y cae dan ty, ond yn gwyro dros yr ardd a'r ty gwydr!

Pan symudon ni yma, roedd hon yn goeden hardd iawn, ac mi fues i'n hir yn ffeindio be oedd hi. O chwilio trwy'r llyfrau daeth yn amlwg mae ffawydden ddeheuol oedd hi (roble beech; Nothofagus obliqua), yn wreiddiol o'r Ariannin a Chili.

Pum mlynedd yn ol, dechreuodd rhai o'r canghennau isaf farw; dyma lun o fis Mehefin 2007.

Roedd ganddi ddau fonyn, ac un ohonynt yn benodol y pwyso dros yr ardd.

O'r 'chydig dwi'n wybod am ddiogelwch coed, roedd yn amlwg nad oedd y goeden yn iach, efo gwendid yn y fforch, a ffolineb fyddai anwybyddu'r peryg. Felly dyma fi'n holi perchennog y cae yn 2008, am ganiatad i dorri'r bonyn agosaf, ac er ei fod o'n fodlon, defnyddiodd y geiriau dychrynllyd tree preservation order.  Roedd gorchymyn gwarchod ar y goeden, ac nad mater bach oedd delio efo biwrocratiaeth yr awdurdod lleol!

Daeth dyn coed y sir yma a chytuno bod angen torri'r bonyn agosaf.
"Hwre!" medda' fi.
"Howld on" medda' fo! "Rhaid i ti gael adroddiad gan arbennigwr, a llenwi ffurflen".

Llun oddi ar Wikipedia Commons

Dwi'n ymdrin a diogelwch coed bob hyn-a-hyn yn y gwaith, felly mae gen i ryw syniad am y maes,  a fo oedd swyddog coed y sir; y ddau ohonom yn cytuno ar be oedd angen wneud i osgoi'r posibilrwydd i'r plantos gael eu sgwashio gan gangen. Ond eto, roedd angen i mi dalu £120 i rywun arall roi hynny mewn adroddiad! Sefyllfa dwp. Nid ei fai o'n bersonol; 'mond negesydd oedd y cr'adur, ond chafodd o ddim cynnig aros i de y diwrnod hwnnw!

Dwi'n gadwraethwr sydd yn hygio coed, ond mewn difri' calon, biwrocratiaeth fel'na sy'n rhoi enw drwg i waith papur yn'de.

Er cywilydd i mi, wnes i ddim talu, gan gamblo efo diogelwch pawb a phopeth yng ngwaelod yr ardd. Ond, o flwyddyn i flwyddyn, o'r gwaelod i fyny, mi farwodd y goeden.

Daeth dyn coed (newydd) y sir acw ddiwedd haf y llynedd. Cytunodd fod y peryg yn amlwg iawn erbyn hyn, ac argymell towlyd y goeden gyfa', dim ond i mi blannu coeden arall yn ei lle.
 
Meiri lle bu mawredd-
Dyma fi bythefnos yn ol yn strimio tagfa o fwyar duon o amgylch y goeden ac o ddarn digon mawr i lifio a chlirio'r goeden ar ol ei chwympo. Roedd tyfiant trwchus y mieri yma yn dalach na fi mewn llefydd, gan na fu defaid yn pori yno ers degawd, ac mi gymrodd dair awr dda o waith.

Trosglwyddo wedyn i grefftwr ar gyfer ail gymal y gwaith, sef dringo'r goeden a datgymalu'r canghennau uchaf.













Roedd gwylio Jon yn trin ei lif a'i raffau yn bleser. Gwell o lawer na gwylio teledu!

O fewn dim roedd y goeden ar lawr, ac oriau eto o waith o mlaen i, yn llifio'r bonion yn ddarnau troedfedd yr un, eu hollti'n goed tan, a'u symud i'r cwt i sychu, ac i bob twll a chornel o le oedd ar gael yn yr ardd, ar gyfer y gaeaf nesa'.

Pan gymris i bum munud i fwynhau paned yn yr haul (chwarae teg, maen nhw'n cael paned yn jêl cofiwch), mi ddaeth y Fechan ata'i er mwyn cyfri' cylchoedd y bôn.

Er ei bod tua 40 troedfedd o uchder a 22 modfedd o drwch, dim ond 25 oed oedd hi.

Mae hyn yn cyd-fynd a hanes ei phlannu hi gan gymydog, ac mi welwch mor lydan ydi'r cylchoedd yn y llun isod, gan adlewyrchu prifio cyflym iawn bob blwyddyn.

 

.

Mawredd lle bu mieri?
Cytunodd dyn coed y sir y gallwn blannu coeden afal i wneud yn iawn am dorri'r Nothofagus, a dwi'n gobeithio y bydd perchennog y cae yn caniatau imi gadw'r darn yn glir, er mwyn cael cnydau trwm o afalau croen mochyn am y pum mlynedd a'r hugain nesa'.